Ngày 1/7 - Dấu mốc lịch sử mở ra loạt cải cách toàn diện về tổ chức chính quyền, pháp luật và an sinh xã hội

Chính quyền địa phương hai cấp chính thức vận hành

Theo Nghị quyết 202/2025/QH15 của Quốc hội, từ 1/7, 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh (gồm 28 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương) chính thức đi vào hoạt động theo mô hình tổ chức mới. Đồng thời, cả nước có 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu.

Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi quy định: Mô hình chính quyền cấp xã bao gồm Hội đồng nhân dân (các Ban Kinh tế - Ngân sách, Văn hóa - Xã hội) và Ủy ban nhân dân với ba cơ quan chuyên môn: Văn phòng Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân, Phòng Kinh tế, Phòng Văn hóa - Xã hội (hoặc Phòng Kinh tế - Hạ tầng - Đô thị đối với phường và đặc khu).

Ảnh minh họa.

Cải cách hệ thống tư pháp: TAND, VKSND theo mô hình ba cấp

Tòa án Nhân dân (TAND) được tổ chức lại thành ba cấp: TAND Tối cao, TAND cấp tỉnh và TAND khu vực (thay thế TAND cấp huyện). Các TAND khu vực có thẩm quyền xét xử sơ thẩm nhiều loại án dân sự, hành chính, lao động... Việc thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế cũng được đưa vào luật.

Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) cũng được tái cấu trúc tương tự, gồm VKSND Tối cao, cấp tỉnh và khu vực. Các cấp cao và huyện sẽ chấm dứt hoạt động, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật.

Bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh

Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự chính thức loại bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, trong đó có tham ô, nhận hối lộ, hoạt động nhằm lật đổ chính quyền, phá hoại, gián điệp… Những người bị kết án tử hình ở các tội danh này mà chưa thi hành án sẽ được chuyển thành tù chung thân.

Luật cũng bổ sung quy định: Người phạm tội tham ô, nhận hối lộ chỉ được giảm án khi đã tự nguyện nộp lại ít nhất 3/4 tài sản phi pháp và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng.

Chính sách thuế GTGT thay đổi sâu rộng

Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) mới có hiệu lực từ 1/7 quy định sử dụng số định danh cá nhân thay cho mã số thuế. Một số hàng hóa - dịch vụ như phân bón, máy nông nghiệp, tàu cá... được điều chỉnh từ miễn thuế sang thuế suất 5% hoặc 10%.

Đặc biệt, từ nay, mua hàng hóa dưới 20 triệu đồng cũng bắt buộc thanh toán không dùng tiền mặt để được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 204/2025/QH15 quy định giảm thuế GTGT từ 10% xuống 8% đối với phần lớn hàng hóa, dịch vụ từ 1/7/2025 đến hết năm 2026, nhằm hỗ trợ phục hồi kinh tế.

Mở rộng quyền lợi BHYT và tự do lựa chọn nơi khám chữa bệnh

Luật Bảo hiểm Y tế sửa đổi mở rộng nhóm được hưởng bảo hiểm y tế (BHYT) do ngân sách hỗ trợ, như người cao tuổi, cận nghèo, nhân viên y tế thôn bản, lực lượng bảo vệ an ninh cơ sở...

Người tham gia BHYT sẽ được khám chữa bệnh tại bất kỳ tuyến huyện hoặc tuyến chuyên sâu trong toàn quốc, không phân biệt địa giới hành chính – điều chỉnh phù hợp với thực tiễn di chuyển, nâng cao tiếp cận dịch vụ y tế.

Chủ tịch UBND cấp xã được cấp sổ đỏ

Theo Nghị định 151/2025/NĐ-CP, Chủ tịch UBND cấp xã chính thức có thẩm quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ), xác định lại diện tích đất ở, điều chỉnh mục đích sử dụng đất, ban hành quyết định giá đất...

Cải cách này giúp người dân thuận lợi hơn khi thực hiện các thủ tục đất đai, rút ngắn thời gian xử lý và giảm tải cho cấp huyện.

Cơ cấu lại ngành thi hành án dân sự

Từ 1/7, Tổng cục Thi hành án dân sự được thay thế bằng Cục Quản lý Thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp. Cục được tổ chức theo mô hình ba cấp từ Trung ương đến địa phương, gồm 34 Cục tỉnh và 355 Phòng khu vực, giúp tăng hiệu quả điều hành và thi hành pháp luật.

Ngày 1/7/2025, không chỉ là thời điểm chuyển giao về mô hình tổ chức bộ máy chính quyền, mà còn là bước ngoặt lớn về thể chế pháp luật và chính sách an sinh. Từ công tác thuế, đất đai, bảo hiểm, đến hoạt động tư pháp - tất cả đang từng bước hiện đại hóa, gần dân hơn và minh bạch hơn. Đây là tiền đề quan trọng để xây dựng nền hành chính phục vụ, pháp quyền hiện đại và nhà nước kiến tạo phát triển.