Quốc hội đồng ý bỏ án tử hình với 8 tội danh

Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, trong đó điểm đáng chú ý nhất là việc loại bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, chuyển sang hình phạt tù chung thân không xét giảm án. Đây được coi là một bước đi quan trọng trong lộ trình cải cách tư pháp, thể hiện tinh thần nhân đạo, đồng thời phù hợp với xu thế pháp lý tiến bộ trên thế giới.

Theo nội dung của Luật vừa được thông qua, 8 tội danh sẽ không còn bị áp dụng án tử hình gồm: Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Nhà nước; sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; vận chuyển trái phép chất ma túy; phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược; gián điệp; tham ô tài sản và nhận hối lộ. Đây đều là những tội danh từng được xếp vào nhóm đặc biệt nghiêm trọng, có thể bị tuyên án tử hình theo Bộ luật Hình sự hiện hành. Tuy nhiên, với sự điều chỉnh lần này, mức án cao nhất đối với các hành vi phạm tội trên sẽ là tù chung thân không xét giảm.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh. (Ảnh: Quốc hội)

Đáng lưu ý, Luật cũng quy định rõ về điều khoản chuyển tiếp. Theo đó, các bản án tử hình đã tuyên trước ngày 1/7/2025 đối với người phạm một trong 8 tội danh nêu trên mà chưa thi hành án, thì sẽ không được tiếp tục thi hành. Thay vào đó, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao sẽ ra quyết định chuyển hình phạt tử hình thành tù chung thân. Quốc hội đồng thời giao Tòa án nhân dân Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao và các cơ quan liên quan tổ chức rà soát, thực hiện việc chuyển đổi hình phạt theo đúng quy định.

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh, trong báo cáo tiếp thu và giải trình, khẳng định việc bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh xuất phát từ chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước về thu hẹp phạm vi áp dụng án tử hình, thể hiện từ nhiều văn kiện, trong đó có ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị. Đây cũng là bước kế thừa hợp lý trong quá trình hoàn thiện pháp luật hình sự qua các thời kỳ.

Nếu như Bộ luật Hình sự năm 1985 quy định tới 44 tội danh có thể bị xử tử thì đến năm 1999 còn 29 tội, năm 2009 còn 22 tội và đến năm 2015 là 18 tội. Việc tiếp tục loại bỏ 8 tội danh trong lần sửa đổi này cho thấy xu hướng rõ ràng trong việc nhân đạo hóa hình phạt, đồng thời thể hiện quyết tâm xây dựng một hệ thống tư pháp hiện đại, hướng tới bảo vệ quyền con người.

Bên cạnh những lý do nội tại, Chính phủ cũng viện dẫn các xu hướng pháp lý quốc tế làm cơ sở cho đề xuất. Theo thống kê, trong số 193 quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc, hiện chỉ còn hơn 50 nước vẫn duy trì hình phạt tử hình trong luật pháp. Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị của Liên Hợp Quốc mà Việt Nam là một bên tham gia cũng khuyến nghị rằng, hình phạt tử hình, nếu chưa bị xóa bỏ hoàn toàn, thì chỉ nên áp dụng đối với những tội ác nghiêm trọng nhất. Do đó, việc giảm bớt các tội danh có thể bị tử hình cũng góp phần nâng cao uy tín và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh nước ta đang mở rộng hợp tác toàn diện với nhiều quốc gia trên thế giới.

Tuy nhiên, việc bỏ hình phạt tử hình không đồng nghĩa với sự lơi lỏng trong đấu tranh phòng, chống tội phạm. Bộ luật sửa đổi quy định rõ rằng mức án tù chung thân áp dụng thay thế sẽ không được xét giảm, bảo đảm tính nghiêm minh và răn đe. Chính phủ nhấn mạnh rằng, hệ thống tư pháp vẫn giữ vững tinh thần cứng rắn với tội phạm, đồng thời thể hiện sự nhân đạo cần thiết với người phạm tội, phù hợp với thông lệ và luật pháp quốc tế.

Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự được thông qua lần này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong tư duy lập pháp, không chỉ nhằm nâng cao chất lượng thực thi công lý mà còn khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc thúc đẩy cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền hiện đại. Trong bối cảnh quốc tế hóa sâu rộng, việc hài hòa pháp luật quốc gia với các chuẩn mực quốc tế đang ngày càng trở nên cấp thiết.

P.T