Giữ niềm tin người tiêu dùng: Nền tảng cho phát triển bền vững trong thời hội nhập

Siết chặt quản lý, bảo vệ niềm tin từ gốc

Chỉ thị 30-CT/TW được ví như một “tuyên ngôn chính trị” khẳng định vai trò và trách nhiệm của Nhà nước trong bảo vệ người tiêu dùng, nhóm đối tượng chiếm toàn bộ dân số, nhưng trước đây chưa được bảo vệ đầy đủ.

Từ năm 2020 đến nay, Bộ Công Thương, cơ quan đầu mối đã huy động toàn bộ hệ thống quản lý thị trường, cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng từ Trung ương đến địa phương. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã tổ chức 75 đoàn thanh tra, xử phạt 7,6 tỷ đồng với các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng. Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước xử lý gần 322.000 vụ vi phạm, thu nộp ngân sách hơn 3.200 tỷ đồng.

Hà Nội: Liên tiếp phát hiện hàng nghìn sản phẩm không rõ xuất xứ tại xã Phù Đổng.

Những chiến dịch như “Truy quét hàng giả, hàng nhái tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh”, “Phòng chống gian lận thương mại trong thương mại điện tử” hay các vụ việc nổi cộm như làm giả thương hiệu gạo ST25 “Gạo Ông Cua” ở Bắc Ninh đã gửi đi thông điệp rõ ràng: mọi hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng đều bị xử lý nghiêm.

Không chỉ riêng Bộ Công Thương, nhiều bộ, ngành khác cũng đồng loạt vào cuộc: Bộ Khoa học và Công nghệ kiểm tra gần 1.000 cơ sở, xử phạt hơn 11 tỷ đồng. Bộ Y tế tiến hành 8 đoàn thanh tra, xử lý 274 hành vi vi phạm với tổng tiền phạt 23 tỷ đồng. Lực lượng biên phòng và hải quan tổ chức hơn 6.500 lượt kiểm tra, khởi tố 22 đối tượng buôn bán hàng cấm, hàng giả.

Riêng năm 2024, các địa phương đã thực hiện hơn 353.000 cuộc thanh, kiểm tra, xử lý 277.000 vụ vi phạm, phạt tiền hơn 5.500 tỷ đồng, con số thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của toàn hệ thống chính trị.

Bà Nguyễn Thị Thu Hà, người dân xã Ngọc Hồi (Hà Nội) chia sẻ: “Trước đây, tôi rất ngại mua hàng online vì sợ hàng giả, hàng nhái. Nhưng giờ, nhiều sàn thương mại điện tử có dấu kiểm chứng, có đường dây nóng nên người tiêu dùng chúng tôi yên tâm hơn. Cảm giác được bảo vệ thực sự là điều đáng quý”.

Người tiêu dùng từ “bị động” sang “chủ động”

Một trong những kết quả nổi bật sau 5 năm triển khai Chỉ thị 30 là sự trưởng thành trong nhận thức của người tiêu dùng. Nếu như trước kia, phần lớn người dân chấp nhận thiệt thòi khi bị lừa đảo hoặc mua phải hàng kém chất lượng, thì nay, nhờ hệ thống pháp luật và truyền thông ngày càng hoàn thiện, họ đã biết lên tiếng để tự bảo vệ mình.

Xử phạt hơn 634 triệu đồng doanh nghiệp gia công sản phẩm giả nhãn hiệu Lacto Mason.

Tổng đài 1800.6838 của Bộ Công Thương đã tiếp nhận hơn 50.000 cuộc gọi, trong đó 80% được xử lý trực tiếp. Khoảng 1.000 đơn khiếu nại được giải quyết, với tỷ lệ thành công đạt 85%, giúp khôi phục quyền lợi chính đáng cho người dân.

Cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo vệ người tiêu dùng được xây dựng, tích hợp dữ liệu từ tổng đài, cổng thông tin điện tử và mạng xã hội, tạo thành “bộ não số” phục vụ phân tích, cảnh báo sớm hành vi vi phạm.

Bên cạnh đó, các cơ quan báo chí cũng đóng vai trò quan trọng trong giáo dục nhận thức: các chuyên mục như “Cảnh báo tiêu dùng”, “Hàng giả - hiểm họa thật” thường xuyên xuất hiện trên VTV, Báo Công Thương, Nhân Dân, VOV...

Anh Lê Anh Tuấn, chủ cửa hàng thực phẩm sạch ở phường Xuân Đỉnh (Hà Nội) chia sẻ: “Khi người tiêu dùng hiểu biết hơn, doanh nghiệp như chúng tôi cũng phải thay đổi. Sản phẩm muốn bán được phải có truy xuất nguồn gốc, minh bạch chất lượng. Nếu ai gian dối là bị phản ánh ngay”.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) được Quốc hội thông qua năm 2023 được xem là bước ngoặt pháp lý lớn. Luật cho phép người tiêu dùng yêu cầu thương lượng, hòa giải, trọng tài hoặc khởi kiện theo thủ tục rút gọn, giúp giảm thời gian, chi phí giải quyết tranh chấp.

Đặc biệt, lần đầu tiên khái niệm “người tiêu dùng yếu thế” (phụ nữ, người cao tuổi, trẻ em, người ở vùng sâu vùng xa) được luật hóa, thể hiện tính nhân văn sâu sắc của chính sách. Tuy nhiên, nhiều “vùng xám pháp lý” vẫn còn tồn tại, đặc biệt trong thương mại điện tử và hoạt động xuyên biên giới. Việc kiểm soát chất lượng hàng hóa online, xử lý quảng cáo sai sự thật, truy xuất nguồn gốc vẫn còn khó khăn.

Trước những thách thức mới, các cơ quan chức năng đã bắt đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong quản lý thị trường. (Ảnh minh hoạ)

Xây dựng niềm tin, xây dựng uy tín quốc gia

Ông Phạm Ngọc Hùng, chuyên gia kinh tế độc lập nhận định: “Công nghệ giúp mua bán thuận tiện hơn, nhưng cũng khiến gian lận tinh vi hơn. Vì thế, luật phải theo kịp thực tế và người dân cần được trang bị kỹ năng số để tự bảo vệ mình”.

Trước những thách thức mới, các cơ quan chức năng đã bắt đầu ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) trong quản lý thị trường. Dữ liệu giữa Bộ Công Thương, Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và các địa phương được kết nối liên thông, tạo nên mạng lưới giám sát xuyên suốt chuỗi cung ứng.

Hệ thống hậu kiểm tự động đang được xây dựng cho các sàn thương mại điện tử lớn như Shopee, Lazada, Tiki, nhằm ngăn chặn hàng vi phạm ngay từ khâu đăng bán. Chính phủ cũng thúc đẩy chiến lược “trao quyền tiêu dùng an toàn”, tức là giúp người dân nhận biết, lựa chọn và tiêu dùng thông minh hơn. Các chiến dịch truyền thông với khẩu hiệu “Người tiêu dùng thông minh - Thị trường lành mạnh”.

Tại Hà Nội, UBND Thành phố ban hành Kế hoạch số 288/KH-UBND năm 2025 về “Hành động vì quyền lợi người tiêu dùng” với thông điệp “Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm”. Sở Công Thương Hà Nội đã tiếp nhận 16.400 cuộc gọi, ký cam kết với các doanh nghiệp bán lẻ lớn nhằm đảm bảo môi trường tiêu dùng minh bạch, an toàn và văn minh.

Bảo vệ người tiêu dùng hôm nay không chỉ là nhiệm vụ quản lý mà còn là chiến lược phát triển quốc gia bền vững. Một thị trường lành mạnh chỉ có thể hình thành khi niềm tin giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân được củng cố.

Sau 5 năm triển khai Chỉ thị 30, hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện; lực lượng chức năng đồng bộ, hiệu quả; người dân đã chuyển từ vị thế “bị động” sang “chủ động” trong bảo vệ quyền lợi của mình.

Người tiêu dùng ngày càng hiểu biết và văn minh hơn; doanh nghiệp có ý thức về đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội; cơ quan quản lý thể hiện vai trò trọng tài công minh, tạo dựng hình ảnh một môi trường kinh doanh minh bạch, đáng tin cậy.

Từ góc nhìn xã hội, việc bảo vệ người tiêu dùng không chỉ là bảo vệ sức khỏe hay túi tiền mà còn là bảo vệ danh dự và niềm tin của cộng đồng. Một xã hội có người tiêu dùng được tôn trọng là xã hội có nền kinh tế công bằng, văn minh và nhân văn.