Viện Kiểm sát được khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ lợi ích công, nhóm dễ bị tổn thương

Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Nghị quyết. (Ảnh: Phạm Đông)

Sáng 24/6, với 407/423 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về việc thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Nghị quyết này có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026 và được thực hiện trong 3 năm tại các tỉnh, thành phố: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Quảng Ninh và Đắk Lắk.

Viện trưởng VKSND tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết, về nguyên tắc thực hiện và các trường hợp VKSND khởi kiện, theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự, việc bảo vệ lợi ích công và các quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương thông qua việc khởi kiện vụ án dân sự thuộc trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Tuy nhiên, trong thực tiễn, các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện chưa hiệu quả, dẫn đến lợi ích Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của nhóm dễ bị tổn thương chưa được bảo vệ; có rất ít vụ kiện mà các cơ quan này thực hiện.

Do vậy, VKSND đã báo cáo và được cơ quan có thẩm quyền cho phép thí điểm cơ chế: VKSND khởi kiện vụ án dân sự trong trường hợp có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của các chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công.

Quốc hội thông qua nghị quyết. (Ảnh: Phạm Đông)

Theo Nghị quyết được thông qua, trường hợp qua tiếp nhận thông tin từ các nguồn, VKSND tiến hành kiểm tra, xác minh và xác định có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công.

Sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện nhưng không có người khởi kiện thì VKSND khởi kiện.

Quá trình giải quyết vụ án, vụ việc, VKSND phát hiện có vi phạm gây thiệt hại đến quyền dân sự của chủ thể thuộc nhóm dễ bị tổn thương hoặc lợi ích công nhưng không thể giải quyết trong cùng vụ án, vụ việc đó, sau khi thông báo cho chủ thể có liên quan, kiến nghị với cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền, trách nhiệm khởi kiện nhưng không có người khởi kiện thì VKSND khởi kiện.

Về thẩm quyền khởi kiện vụ án dân sự công ích, luật quy định VKSND khu vực tương ứng với tòa án khu vực có thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm vụ án dân sự công ích có quyền khởi kiện vụ án.

Trường hợp vụ án phức tạp, giá trị thiệt hại lớn hoặc xảy ra trên địa bàn nhiều khu vực hoặc có yếu tố nước ngoài hoặc khi xét thấy cần thiết thì VKSND cấp tỉnh có thể khởi kiện hoặc tiến hành kiểm tra, xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ, sau đó phân công cho VKSND khu vực khởi kiện vụ án.

Nghị quyết quy định nhóm dễ bị tổn thương gồm: Trẻ em; người cao tuổi; người khuyết tật; phụ nữ đang mang thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi và người mất năng lực hành vi dân sự; người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Đồng thời quy định lợi ích công gồm lợi ích công cộng, lợi ích của Nhà nước thuộc các lĩnh vực: đầu tư công; đất đai, tài nguyên, tài sản công khác; môi trường sinh thái; di sản văn hóa; an toàn thực phẩm, dược phẩm; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.