Từ 1/7/2025: Chủ hộ kinh doanh không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc sẽ bị xử phạt nặng

Ảnh minh họa.

Mở rộng đối tượng bắt buộc tham gia BHXH

Theo khoản 1, Điều 2 của Luật Bảo hiểm xã hội 2024, có hiệu lực từ 1/7/2025, Nhà nước chính thức bổ sung 7 nhóm đối tượng mới vào diện tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó, nhóm được dư luận quan tâm nhiều nhất là chủ hộ kinh doanh - vốn trước đây chỉ được khuyến khích tham gia BHXH tự nguyện.

Cụ thể, các nhóm mới bao gồm:

1. Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh hợp pháp.

2. Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương (ví dụ: thành viên hội đồng quản trị, giám đốc không lương...).

3. Người lao động làm việc không trọn thời gian, nếu có thu nhập bằng hoặc cao hơn mức lương tối thiểu.

4. Người lao động có “hợp đồng phi truyền thống” – dù không mang tên “hợp đồng lao động” nhưng có bản chất là quan hệ lao động.

5. Lực lượng dân quân thường trực.

6. Người hoạt động không chuyên trách cấp xã (xã, phường, thị trấn).

7. Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố.

Chủ hộ kinh doanh sẽ bị xử phạt nếu không đóng BHXH

Từ trước đến nay, chủ hộ kinh doanh không bị ràng buộc bởi BHXH bắt buộc, nhưng quy định mới thay đổi hoàn toàn thực trạng này. Theo đó, từ ngày 1/7/2025, chủ hộ kinh doanh không chỉ phải đóng BHXH cho người lao động làm thuê (nếu có), mà còn phải tham gia BHXH bắt buộc cho chính mình.

Nếu vi phạm, các mức xử phạt hành chính sẽ được áp dụng theo Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, với các mức cụ thể như sau:

Mức phạt hành chính:

- Phạt tiền từ 18 - 20% tổng số tiền BHXH và bảo hiểm thất nghiệp phải đóng (tối đa 75 triệu đồng) nếu không đóng BHXH nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

- Phạt từ 50 - 75 triệu đồng nếu bị xác định là trốn đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, nhưng chưa bị xử lý hình sự.

Biện pháp khắc phục hậu quả:

- Bắt buộc truy đóng đầy đủ số tiền BHXH và bảo hiểm thất nghiệp còn thiếu.

- Nộp lãi chậm đóng theo mức gấp 2 lần lãi suất đầu tư của Quỹ BHXH trong năm trước. Trong trường hợp cố tình không đóng từ 30 ngày trở lên, cơ quan BHXH có quyền phối hợp với ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng để trích nợ trực tiếp từ tài khoản của chủ hộ kinh doanh (áp dụng lãi suất không kỳ hạn cao nhất).

Tăng cường bảo vệ quyền lợi người lao động và chủ hộ

Theo các chuyên gia an sinh xã hội, quy định mới là bước tiến quan trọng nhằm từng bước chính thức hóa lực lượng lao động phi chính thức, đồng thời bảo vệ tốt hơn quyền lợi về hưu trí, ốm đau, thai sản cho chủ hộ kinh doanh - một nhóm thường không được tiếp cận đầy đủ các chính sách an sinh.

Với gần 5 triệu hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động trên cả nước, việc mở rộng diện tham gia BHXH bắt buộc sẽ góp phần mở rộng mạng lưới an sinh xã hội, tăng nguồn thu ổn định cho Quỹ BHXH và giảm thiểu rủi ro cho người lao động.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam khuyến cáo chủ hộ kinh doanh cần chủ động liên hệ với cơ quan BHXH cấp quận/huyện để được hướng dẫn đăng ký, khai báo thông tin và thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH từ trước ngày 1/7/2025 nhằm tránh vi phạm, bị xử phạt và phát sinh lãi chậm nộp.