Thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước

Nghị định quy định rõ việc phân định thẩm quyền giữa Ủy ban nhân dân cấp tỉnh và cấp xã theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp, áp dụng trong các lĩnh vực hành chính tư pháp như hộ tịch, nuôi con nuôi; chứng thực; hòa giải ở cơ sở và bồi thường nhà nước. Một trong những nội dung đáng chú ý là việc chuyển giao các thẩm quyền đăng ký hộ tịch từ cấp huyện về cho cấp xã. Theo đó, Ủy ban nhân dân cấp xã, phường, thị trấn có trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ liên quan đến đăng ký hộ tịch theo quy định tại Luật Hộ tịch năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành, bao gồm các thủ tục như khai sinh, khai tử, kết hôn, thay đổi, cải chính hộ tịch, xác nhận thông tin hộ tịch và khai thác cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử.

Ảnh minh họa.

Cá nhân có quyền lựa chọn nơi thực hiện thủ tục hộ tịch tại nơi cư trú hoặc tại nơi khác không phải nơi thường trú hoặc tạm trú. Trong trường hợp này, Ủy ban nhân dân cấp xã nơi tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm hỗ trợ người dân thực hiện đăng ký hộ tịch trực tuyến đến đúng cơ quan có thẩm quyền. Việc đăng ký không yêu cầu người dân phải có mặt trực tiếp tại cơ quan hộ tịch để ký sổ, giúp giảm bớt phiền hà, đặc biệt đối với các thủ tục như nhận cha, mẹ, con; giám hộ; cải chính, bổ sung hộ tịch hoặc xác định lại dân tộc.

Việc giải quyết thủ tục hành chính hộ tịch tại cấp xã tuân thủ trình tự và thời hạn đã được quy định trong Luật Hộ tịch và các nghị định hướng dẫn. Người dân có thể lựa chọn nộp bản giấy, bản điện tử hoặc cung cấp thông tin để cơ quan hộ tịch tra cứu trên hệ thống cơ sở dữ liệu điện tử. Nếu không thể tra cứu được thông tin, cơ quan hộ tịch sẽ yêu cầu người dân xuất trình giấy tờ chứng minh. Với những thủ tục có yếu tố nước ngoài như kết hôn hoặc ghi nhận ly hôn, thời hạn giải quyết dao động từ 5 đến tối đa 10 ngày làm việc tùy theo từng trường hợp và mức độ cần xác minh. Đăng ký nhận cha, mẹ, con cũng được giải quyết trong vòng 10 ngày làm việc, kèm theo thời gian niêm yết theo quy định tại địa phương.

Toàn bộ nhiệm vụ trước đây do Ủy ban nhân dân cấp huyện và Phòng Tư pháp đảm nhiệm sẽ được chuyển giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã và công chức tư pháp - hộ tịch. Cùng với đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền thu hồi, hủy bỏ các giấy tờ hộ tịch cấp sai hoặc không đúng quy định do các cơ quan cấp dưới ban hành trước đây, trừ trường hợp kết hôn trái pháp luật theo Luật Hôn nhân và Gia đình.

Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch tại địa phương, cập nhật và khai thác hiệu quả Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, đồng thời tổng hợp tình hình, báo cáo Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Công chức tư pháp - hộ tịch giúp chính quyền cấp xã thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn, bảo đảm công tác hộ tịch được thực hiện thống nhất, minh bạch và chính xác.

Trường hợp hồ sơ đăng ký hộ tịch đã được Ủy ban nhân dân cấp huyện tiếp nhận nhưng chưa giải quyết xong hoặc đã giải quyết nhưng sau đó phát sinh tình huống cần xử lý, thì sẽ được chuyển giao cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người có yêu cầu tiếp tục xử lý. Nếu người yêu cầu đã chuyển nơi cư trú sang tỉnh khác hoặc ra nước ngoài, thì Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú trước đây vẫn có trách nhiệm xử lý. Trường hợp không xác định được cơ quan có thẩm quyền hoặc người yêu cầu không còn nơi cư trú tại Việt Nam, Sở Tư pháp sẽ tiếp nhận hồ sơ và báo cáo Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân công cơ quan phù hợp giải quyết.

Nghị định 120/2025/NĐ-CP sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Việc triển khai nghị định được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực tư pháp, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân khi thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến hộ tịch tại cấp cơ sở.

T.An