Cảnh báo nguy cơ sức khỏe khi tập luyện thể thao cường độ cao

Một số trường hợp sốc nhiệt nhập viện trong tình trạng rối loạn ý thức, yếu cơ, hạ huyết áp, thiểu niệu, suy giảm chức năng thận. Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do gắng sức dưới thời tiết nắng nóng. Sốc nhiệt do vận động có thể gây tổn thương đa cơ quan bao gồm hệ thần kinh, gan, thận, hô hấp và tim mạch. Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng này có thể nhanh chóng dẫn đến suy đa tạng và tử vong.

Không chỉ sốc nhiệt, nguy cơ đột quỵ tim và đột tử do rối loạn nhịp tim khi vận động cường độ cao cũng là một mối nguy lớn. Các nghiên cứu cho thấy vận động viên trẻ có nguy cơ đột tử cao hơn khoảng 2,5 lần so với người bình thường. Đặc biệt, tình trạng này thường xảy ra trong hoặc ngay sau khi tập luyện. Các nguyên nhân thường gặp bao gồm bệnh cơ tim phì đại, rối loạn nhịp tim, dị tật tim bẩm sinh hay sử dụng chất kích thích. Nguy cơ này tăng cao ở nam giới, người dưới 35 tuổi và những môn thể thao đòi hỏi gắng sức cao như bóng đá, bóng rổ, chạy đường dài...

Ảnh minh họa.

Để hạn chế nguy cơ sốc nhiệt, việc điều chỉnh thời gian tập luyện phù hợp với điều kiện thời tiết là yếu tố then chốt. Nên luyện tập vào thời điểm mát mẻ trong ngày, tránh tập quá lâu liên tục, nên nghỉ ngơi sau mỗi 30 phút. Cơ thể cũng cần thời gian để thích nghi với nhiệt độ môi trường, đặc biệt là sau thời gian dài nghỉ tập.

Khi luyện tập, cần mặc trang phục nhẹ, thoáng khí, thấm hút mồ hôi tốt và đội mũ khi phải tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng. Dấu hiệu cảnh báo sốc nhiệt bao gồm mệt mỏi, đỏ mặt, chóng mặt, nhịp tim bất thường, thở dốc, da khô nóng, nhiệt độ cơ thể trên 40 độ C, thậm chí có thể dẫn đến hôn mê hoặc co giật. Ngay khi cơ thể có biểu hiện bất thường, cần ngừng luyện tập, nghỉ ngơi và tìm sự hỗ trợ y tế kịp thời.

Ngoài ra, việc bù nước đầy đủ và đúng cách trong quá trình vận động là cực kỳ quan trọng. Khi đổ mồ hôi nhiều, cơ thể mất nước và muối, nếu không được bổ sung kịp thời sẽ làm tăng nguy cơ rối loạn điện giải. Các loại nước uống thể thao chứa đường và natri trong tỷ lệ phù hợp sẽ giúp bù nước hiệu quả. Nên uống nước có nhiệt độ từ 5 - 15 độ C, dễ uống, không gây khó chịu dạ dày và có thành phần giúp phục hồi nhanh chóng.

Một biện pháp quan trọng khác là kiểm soát nhịp tim trong quá trình tập luyện. Nhịp tim tối đa có thể được tính bằng công thức 220 trừ đi độ tuổi. Khi luyện tập, nên giữ nhịp tim ở mức 50-75% nhịp tim tối đa. Việc sử dụng thiết bị đo nhịp tim và điều chỉnh hơi thở, tốc độ chạy phù hợp sẽ giúp người tập tránh được tình trạng gắng sức quá mức.

Tuy nhiên, các rủi ro sức khỏe không chỉ đến từ những biểu hiện bên ngoài. Nhiều người có sẵn bệnh lý tim mạch tiềm ẩn mà không biết, chỉ khi gắng sức cao độ mới bộc lộ triệu chứng. Vì vậy, việc khám sức khỏe định kỳ, tầm soát bệnh lý nền và chia sẻ đầy đủ tiền sử bệnh tật với bác sĩ là bước quan trọng để phát hiện sớm nguy cơ. Các xét nghiệm chuyên sâu như điện tim, siêu âm tim, chụp cộng hưởng từ hay xét nghiệm di truyền cũng nên được thực hiện ở những người có yếu tố nguy cơ cao.

Người dân trước khi bắt đầu luyện tập bất kỳ bộ môn thể thao nào, đặc biệt là các môn có cường độ cao như marathon, cần được tư vấn, đánh giá sức khỏe toàn diện. Việc luyện tập cần được cá nhân hóa, phù hợp với thể trạng và điều kiện sức khỏe của từng người. Ngay cả vận động viên chuyên nghiệp cũng không miễn nhiễm với rủi ro, do đó chuẩn bị thể lực, hiểu rõ giới hạn bản thân và lắng nghe các tín hiệu bất thường từ cơ thể là điều tối quan trọng.

Nếu trong khi chạy hoặc thi đấu, người tập thấy mệt mỏi bất thường, đau tức ngực, hụt hơi, nhịp tim đập nhanh hoặc ngưỡng gắng sức thấp hơn bình thường, cần dừng ngay việc tập luyện và báo cho lực lượng y tế. Đây là những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ sốc nhiệt hoặc đột quỵ tim đang đến gần.

Khoảng 80% trường hợp đột tử khi chơi thể thao liên quan đến bệnh tim mạch sẵn có. Nhiều người dù biết mình mắc bệnh nhưng vẫn chủ quan cho rằng triệu chứng nhẹ hoặc không ảnh hưởng. Sự chủ quan này có thể phải trả giá đắt, nhất là khi tham gia các hoạt động vận động cường độ cao.

Tập luyện thể thao mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng cần có sự hiểu biết, chuẩn bị đúng cách và thận trọng. An toàn khi luyện tập không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn là nền tảng để thể thao thực sự trở thành phương tiện nâng cao thể chất, chứ không phải là mối đe dọa tiềm ẩn cho sức khỏe cộng đồng.

P.T