Từ 1/7: Người lao động theo hợp đồng không chính thức bắt buộc tham gia bảo hiểm xã hội

Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Bảo hiểm xã hội là việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Cụ thể, luật quy định người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm: Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên.

Ảnh minh họa.

Như vậy, người làm việc theo hợp đồng không chính thức (không mang tên hợp đồng lao động) nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát thì thuộc đối tượng phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Quy định mới này phản ánh sự thay đổi trong cách nhìn nhận về quan hệ lao động, đảm bảo bản chất công việc, tiền lương và sự quản lý, giám sát là các yếu tố quyết định việc tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, thay vì chỉ dựa vào tên gọi hình thức của hợp đồng.

Điều này giúp bảo vệ quyền lợi cho rất nhiều người lao động đang làm việc dưới các hình thức không chính thức hoặc hợp đồng có tên gọi khác như: Hợp đồng dịch vụ, hợp đồng cộng tác viên… nhưng có yếu tố phụ thuộc mà thực chất là quan hệ lao động.

Ngoài ra, Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 còn mở rộng thêm các nhóm đối tượng khác tham gia BHXH bắt buộc bao gồm: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp; thành viên Hội đồng quản trị, tổng giám đốc, giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng tiền lương...

Với việc được bổ sung tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, người lao động sẽ được thụ hưởng đầy đủ các chế độ bảo hiểm xã hội bao gồm: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.

Luật Bảo hiểm xã hội quy định tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trong khu vực nhà nước và tư nhân.

Cụ thể, người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định thì tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội là tiền lương tháng theo chức vụ, chức danh, ngạch, bậc, cấp bậc quân hàm và các khoản phụ cấp chức vụ, phụ cấp thâm niên vượt khung, phụ cấp thâm niên nghề, hệ số chênh lệch bảo lưu lương (nếu có).

Người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc là tiền lương tháng, bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được thỏa thuận trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương.

Trường hợp người lao động ngừng việc vẫn hưởng tiền lương tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất thì đóng theo tiền lương được hưởng trong thời gian ngừng việc.

Đối tượng quy định tại các điểm g, h, m và n khoản 1 Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.

Sau ít nhất 12 tháng thực hiện đóng bảo hiểm xã hội theo tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội đã lựa chọn thì người lao động được lựa chọn lại tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.

Tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.

Thu nhập làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.

Khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu quy định tại Luật này bằng mức lương cơ sở.

Việc mở rộng diện bao phủ BHXH bắt buộc theo Luật mới sẽ giúp tăng cường an sinh xã hội, đặc biệt đối với nhóm lao động phi chính thức - vốn chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng trong cải cách chính sách BHXH, bảo đảm quyền lợi cho người lao động trong bối cảnh thị trường việc làm ngày càng đa dạng.